Kościół Farny
pw. św. Bartłomieja
Ufundowany został przez króla Kazimierza Wielkiego, a konsekrowany przez biskupa płockiego Klemensa, 23 kwietnia 1356 roku.
ul. Kazimierza Wielkiego 1
09-400 Płock
tel. (24) 262 20 38
Kościół farny św. Bartłomieja powstał z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. 23 kwietnia 1356 roku, w Wielką Sobotę, odbyła się konsekracja świątyni, której dokonał biskup Klemens. Początkowo była to wyniosła, gotycka budowla z fasadą od strony Wisły i prezbiterium od strony rynku. W jej wnętrzu znajdowały się 4 kaplice boczne i 20 ołtarzy. Ołtarze należały do bogatych mieszczan, bractw religijnych oraz cechów rzemieślniczych, m.in.: do cechu krawców, piwowarów, kowali, rzeźników, garncarzy itp. Wśród kaplic były: kaplica św. Walentego, św. Marcina, św. Krzyża oraz Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Do kościoła należała wolnostojąca wieża – dzwonnica z czterema dzwonami i zegarem. Na wieży znajdował się także punkt obserwacyjny.
W XVI wieku przebudowano świątynię na styl renesansowy. Pracami kierował Jan Baptysta Wenecjanin – jeden z budowniczych płockiej katedry. W świątyni pojawiły się filary z arkadami i kolebkowe sklepienie. Pożary i wojny doprowadziły w XVII wieku do ogromnych zniszczeń kościoła. W celu ratowania świątyni przeniesiono do niej w 1731 roku z kościoła św. Michała kolegiatę z jej kapitułą i funduszami. Dzięki temu w latach 1740-1775 dokonano gruntownej przebudowy w stylu późnobarokowym. Fara zyskuje wówczas dzisiejszy wygląd – rozebrano wszystkie kaplice, ołtarz główny zostaje umieszczony od strony Wisły, a wejście od strony rynku. w arkadach ustawiono 7 ołtarzy bocznych w stylu barokowym: Matki Boskiej Różańcowej, Matki Boskiej Bolesnej, św. Mikołaja, św. Barbary, św. Bartłomieja i Serca Jezusowego. Dawniej na terenie cmentarza, który znajdował się tuż obok kościoła farnego, istniała szkoła parafialna z biblioteką i przytułek dla ubogich.
W 1865 roku do fary przeniesiono wczesnobarokowy, marmurowy ołtarz główny z kościoła pobenedyktyńskiego św. Wojciecha. Na początku XIX wieku została rozebrana gotycka dzwonnica, którą zastąpiono nową – klasycystyczną. W tym samym czasie powstał również klasycystyczny budynek plebanii. Do 1929 roku był to jedyny kościół parafialny na terenie Płocka.
W Płocku przez wieki istniała kapituła kolegiacka św. Michała przy kościele ufundowanym w XII wieku przez Dobiechnę (wdowę po Wojsławie, wychowawcy Bolesława Krzywoustego), pod tym samym wezwaniem. W 1731 roku siedziba kapituły św. Michała została przeniesiona do kościoła parafialnego św. Bartłomieja. Płocka Fara nosiła tytuł kolegiaty do 1819 roku, po czym tytuł ten został zniesiony.
2 kwietnia 2015 roku, w Wielki Czwartek, podczas obchodów 940-lecia istnienia diecezji płockiej, Biskup Płocki Piotr Libera po 196 latach przerwy wznowił działanie płockiej kolegiaty św. Michała i podniósł kościół św. Bartłomieja do rangi kolegiaty.
Spośród zabytków sztuki sakralnej na uwagę zasługują: ołtarz główny wczesnobarokowy, ambona i organy z XVIII wieku, chrzcielnica murowana. Komplet sreber kościelnych – monstrancja, kielich, puszka, krzyż ołtarzowy i lampa wieczna są darem cara Mikołaja I z 1842 roku. Ołtarz Matki Boskiej Różańcowej przeniesiono z nieistniejącego dziś już kościoła dominikańskiego św. Trójcy. Na terenie przykościelnym uwagę zwracają dwie figury: Matki Boskiej oraz św. Barbary – patronki górników i wodniaków (figura stoi na kamiennym otoczaku wydobytym z dna Wisły w 1910 roku).
Źródła: Szychowski I., Gałązka T.J., „Przewodnik po Płocku”, Płock 2001.
Płuciennik S., „Przewodnik po Płocku”, Płock 2011.