Kościół i klasztor
podominikański
Zachowane do dzisiaj fragmenty murów od strony północnej w prezbiterium i portal są najstarszą ceglaną budowlą na Mazowszu.
ul. Kościuszki 16
09-402 Płock
tel. +48 (24) 262 35 49
W 1225 roku, z polecenia księcia Konrada Mazowieckiego, do Płocka sprowadzono zakon dominikanów. W latach 1227-1237 wzniesiono dla nich kościół pw. św. Dominika. Była to niezwykła świątynia – zbudowana z cegły, o charakterze romańskim, z elementami gotyku. Kościół był wówczas niewielki, jednonawowy, ze skromnym wyposażeniem. W tym samym czasie powstał klasztor, tworząc z kościołem czworobok z wirydarzem pośrodku. Klasztor dominikanów widnieje jako punkt graniczny w akcie lokacyjnym miasta z 1237 roku. W 1243 roku budynki zostały zniszczone w czasie najazdu Pomorzan, odbudowano je w roku 1426.
W latach 1573-1590 kościół został przebudowany w stylu renesansowym. Wówczas otrzymał on arkadową fasadę z widokiem na katedrę oraz kaplicę ufundowaną przez Zofię ze Szczepańskich Rawską. Po 1590 roku w świątyni było siedem ołtarzy z obrazami: Chrystusa na Krzyżu, Matki Boskiej, św. Dominika, Tomasza z Akwinu, Tekli, Jacka, Wincentego i Onufrego. W tym czasie kościół i klasztor dominikanów należał do najpiękniejszych w Płocku, był wyższy niż obecnie, z dziedzińcem otoczonym wirydarzami i ozdobnymi krużgankami. Kolejna przebudowa świątyni miała miejsce w I połowie XVIII wieku, wtedy też wnętrze otrzymało późnobarokowy wystrój.
18 lipca 1805 roku, nakazem władz, wojsko pruskie zajęło klasztor i usunęło dominikanów. Od tego czasu do roku 1945 klasztor i kościół św. Dominika pełnił rolę zboru protestanckiego. Na początku XIX wieku, na terenie dawnego ogrodu owocowego, w miejscu gdzie stała stara dzwonnica, wybudowano nową. Z kolei pod koniec XIX wieku dla pastora wzniesiono parterowy dom. Wyposażenie kościoła w protestanckich dziejach świątyni uległo zniszczeniu lub rozproszeniu. W 1803 roku przebudowano klasztor, obniżając go o jedną kondygnację. W XIX wieku swoją siedzibę miały tu: drukarnia, szkoła, archiwum, koszary, manufaktura włókiennicza i szpital.
W następnych latach klasztor przebudowano – zlikwidowano pomieszczenia na pierwszym piętrze, a w samej świątyni zachowano część dawnego wystroju w stylu dominikańskim. Rozebrano także cztery cmentarne kapliczki – ostatnią w 1912 roku. W 1945 roku, na mocy decyzji komisarza wojskowego, kościół został oddany katolikom.
Od1929 roku w południowo-wschodniej części dawnego klasztoru mieści się kaplica parafii prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego. W 1964 roku powstał samodzielny ośrodek duszpasterski, a 18 października 1975 roku bp Bogdan Sikorski erygował parafię pw. bł. Maksymiliana Kolbego. 31 marca 1978 roku parafia nabyła od ewangelików prawo własności kościoła, plebanii i dzwonnicy.
Wśród zachowanych zabytków sztuki sakralnej na uwagę zasługują: ołtarz i ambona w stylu rokokowym z połowy XVIII wieku, krucyfiks z XVIII wieku oraz marmurowa chrzcielnica wykonana w stylu barokowym z pierwszej połowy XVIII wieku.
Źródła: Szychowski I., Gałązka T.J., „Przewodnik po Płocku”, Płock 2001.
Płuciennik S., „Przewodnik po Płocku”, Płock 2011.
Stefański J., „Przewodnik. Spacerkiem po Płocku”, Płock 2012